De ayurvedische klok – Leef jij volgens het ritme van de natuur?

Tijd staat voor beweging en verandering en is van grote invloed op hoe je je voelt, gedraagt en hoe je lichaam functioneert. De dagen, de seizoenen en ook je leven volgen een natuurlijk ritme. Volgens de ayurveda beïnvloedt dit ritme hoe jij je fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel voelt, door de manier waarop de energieën van de verschillende dosha’s en de vijf elementen in de tijd bewegen.

De dag is bijvoorbeeld verdeeld in zes delen van telkens vier uur, waarin steeds de energie van een bepaalde dosha van invloed is. Ook in de natuur kun je dit ritme herkennen: de seizoenen lente, zomer, herfst en winter hebben zo hun eigen karakteristieken. Bovendien is ook je leven ingedeeld in drie fasen (kind – volwassene – oudere), waarin steeds de energie van een specifieke dosha dominanter is.

Je voelt de invloed van de tijd en de wisselende dosha-energie in eerste instantie waarschijnlijk het beste als je naar je spijsvertering en andere processen in je lichaam kijkt. Elke dag volgen ze eenzelfde ritme. Het ritme van de moderne maatschappij komt niet altijd overeen met het natuurlijke ritme en zal je hier en daar uitdagen om creatieve oplossingen te bedenken. Toch is het zeker mogelijk en we geven je in deze blog graag wat praktische tips om te leven volgens een ayurvedisch schema.

De verschillende dosha-energieën

Laten we eerst eens kijken naar de energieën die kenmerkend zijn voor elke dosha. Jij bestaat uit een voor jou unieke combinatie van de vijf elementen ether, lucht, vuur, water en aarde. Als je weet wat jouw persoonlijke basisconstitutie (prakriti) en actuele constitutie (vikriti) zijn, helpt je dat om je leven in te richten op een manier die goed bij jou past. Jouw persoonlijke balans van elementen bepaalt namelijk in belangrijke mate hoe je lichaam en geest functioneren. In de ayurveda vertalen we deze balans in termen van de drie dosha’s Vata, Pitta en Kapha:

• • Vata-energie is opgebouwd uit de elementen ether en lucht, met als kwaliteiten: droog, licht, koud, ruw, subtiel, mobiel en helder.
  • Pitta-energie bestaat uit de elementen vuur en een klein beetje (olie-achtig) water en wordt gekarakteriseerd door de volgende kwaliteiten: heet, scherp, licht, vloeibaar, mobiel en olie-achtig.
  • Kapha-energie bestaat uit de elementen aarde en water en bevat de volgende kwaliteiten: zwaar, traag, koel, vettig/olie-achtig, vloeibaar, slijmerig/glad, dicht, zacht, statisch, kleverig, troebel en grof.

Als je daarnaast weet, dat de ayurveda uitgaat van het principe dat gelijke kwaliteiten elkaar versterken, en ongelijke kwaliteiten elkaar balanceren, zie je hoe de tijd, de natuur, je voeding en leefstijl jouw wezen kunnen beïnvloeden. Voel maar eens wat het effect is van het eten van een pikante maaltijd op een hete zomerdag, of het drinken van een kop warme thee in de winter. Dan kun je vast ook begrijpen waarom je het met een (koude) constitutie in de winter nog eens zo koud lijkt te hebben. Of je je er nu wel of niet bewust van bent, je wordt geraakt door het ritme van de dag, de seizoenen en de levensfasen.

Daarom gaan we nu verder in op

• de ayurvedische klok, het dagelijks ritme

In een volgende blog zullen we achtereenvolgens behandelen

• de invloed van de seizoenen
• de drie levensfasen volgens ayurveda

Het dagelijks ritme volgens ayurveda

Ayurveda verdeelt de dagen in zes delen van elk vier uur. Door rekening te houden met deze inwendige klok bij de indeling van je dag, kun je bij het eten, verteren, slapen, ontspannen, werken, sporten etc. optimaal gebruik maken van de door de dag veranderende energie. Belangrijk is om minimaal zeven uur ononderbroken te slapen als het buiten donker is en liefst enkel te eten als het buiten licht is.

Kapha tijd

Van 6 tot 10 uur ’s ochtends is het kapha tijd. De zon komt op en klimt in de hemel. Deze uren worden gekenmerkt door de kapha energie, die aarde energie is: je voelt je gegrond, energiek en fris en ook een beetje kalm, zwaar of misschien nog een beetje lui. Je spijsvertering wordt net als de rest van je lichaam langzaam wakker. Geef je lichaam een seintje dat de dag is begonnen met wat lichte yoga-oefeningen of een half uurtje buiten wandelen. Dit is de beste tijd voor je ontbijt, dat je liefst tussen 7 en 8 maar in elk geval voor 8.30 uur gebruikt. Omdat je spijsverteringsvuur nog niet volop brandt, bestaat je ontbijt het liefst uit een licht verteerbare, warme maaltijd, bijvoorbeeld havermout, rijst met groenten en kruiden, of soep. De in de westerse wereld gebruikelijke boterhammen en yoghurt met fruit, zijn koud en smoren het ontwakende vuur. Eet je ’s ochtends te veel, te zwaar of te koud, dan voel je je de rest van de dag sloom en zwaar.

Pitta tijd

Halverwege de ochtend gaat de kapha tijd over in de pitta tijd. Deze fase duurt van 10 uur ’s ochtends tot 14 uur ’s middags. Pitta zorgt voor mentale kracht en je spijsverteringsvuur. Dit is de periode waarin je het beste activiteiten onderneemt die veel denkwerk, concentratie, organisatie en structuur vragen. Zorg dus dat je de moeilijkste taken in deze pitta periode doet. Kijk wel uit dat je niet al je energie voor de rest van de dag verbruikt in je vurige enthousiasme. In de pitta tijd brandt je vuur op zijn hoogst en krijg je trek. Je voelt je hongerig, licht en heet. Dit is de ideale tijd voor een stevige lunch, die ook de grootste maaltijd van de dag zou moeten zijn. Omdat je spijsvertering nu goed draait, zorgt pitta ervoor dat je voeding efficiënt wordt omgezet naar voedingsstoffen voor je lichaam en geest. Kun je ’s middags niet zelf koken? Neem dan eventueel een ’s ochtends bereide warme maaltijd van huis mee in een thermos. Vergelijk het verschil ook voor jezelf, door de ene dag ’s middags je grootste maaltijd te eten en de andere dag ’s avonds. Merk je een verschil in je energie en slaap?

Vata tijd

Van 14 uur ’s middags tot 18 uur ’s avonds is de Vata tijd, met dezelfde kwaliteiten als het luchtelement. Je voelt je actief, licht en soepel. Dit is de tijd van de dag voor meer creatieve activiteiten, of taken waarbij je niet zo hard hoeft na te denken. Zorg ook dat je voldoende drinkt in deze periode en dat je ’s ochtends voldoende gegeten hebt, anders kun je je een beetje onrustig voelen, wat ervoor kan zorgen dat je je moeilijker kunt concentreren.

Kapha tijd

Van 18 uur tot 22 uur is het opnieuw kapha tijd. Gekarakteriseerd door de elementen aarde en water, is dit een periode van koele(re) lucht, zwaarte, traagheid en minder energie. Tijd om het kalm aan te doen dus! Vanaf 18 uur of zonsondergang, verandert het metabolisme in je lichaam. Je fysieke en mentale functies worden trager, net als de natuur. Het is dan niet slim om nog veel inspannende activiteiten te ondernemen, of nog laat te eten. Je lichaam is in rust en zal dus moeite hebben om alles te verwerken als het niet op volle capaciteit draait. Dit kan piekeren, onrustige dromen, slapeloosheid en een zwaar gevoel in je maag veroorzaken. Eet dus een lichte maaltijd, rond 18 uur.

Pitta tijd

Van 22 uur ’s avonds tot 2 uur ’s nachts overheerst pitta. Ditmaal is je spijsverteringsvuur minder hevig en brandt er een ander soort vuur: je lichaam en geest verwerken de indrukken van de dag. In het beste geval ga je rond 22-22.30 uur slapen, zodat je de pitta tijd optimaal benut. Je brein zal dan diepere slaapcycli creëren, om zo de benodigde rust en ‘opruiming’ te krijgen. Je kan rond 22 uur door de pitta golf een opflakkering van energie voelen, maar gebruik die liever niet om te gaan sporten, werken of andere actieve dingen te ondernemen. Je ontzegt jezelf dan de kans om te regenereren voor de volgende dag. Wist je trouwens dat ochtend- en avondmensen eigenlijk niet bestaan? Als je ’s avonds altijd laat naar bed gaat omdat je eerder niet in slaap kan vallen, heb je waarschijnlijk het moment gemist waarop je slaap inzet. Als je rond 22 – 22.30 uur in bed ligt, val je gemakkelijker in slaap. Dit kan je helpen van je slapeloosheid en allerlei andere klachten af te komen.

Vata tijd

De tweede vata cyclus van de dag duurt van 2 uur ’s nachts tot 6 uur ’s ochtends. Vata zorgt voor beweging, waardoor je lichter slaapt, meer droomt, of veel gedachten hebt, misschien af en toe wakker wordt en naar het toilet moet. Je lichaam bereidt zich alvast voor op de dag die komen gaat. Als je vóór zonsopgang of voor 6 uur opstaat – nog in de vata tijd – voel je je de hele dag door energiek. Je maakt dan handig gebruik van de energie van de ontwakende natuur, die je als het ware een steuntje in de rug geeft bij het opstaan. Ook is het dan gemakkelijker om gedurende de rest van de dag het ritme van de natuur te volgen.

Eén uur en zesendertig minuten voor zonsopgang is een bijzondere tijd, die van ‘brahma muhurta’. In dit anderhalve uur is de dagenergie bijzonder licht, ideaal voor je yoga practice, meditatie of religieuze rituelen omdat je gedachten van nature stiller zijn gedurende deze periode en je helpen dieper in meditatie te gaan.

Bronnen:

• Textbook of ayurveda, fundamental principles of ayurveda, volume one, Vasant D. Lad, M.A.Sc., 2002, The Ayurvedic Press, Albuquerque, New Mexico, USA.
• Ayurveda, the science of self-healing, a practical guide, Vasant Lad, 2009, Lotus Press.
• Change your schedule, change your life, dr. Suhas Kshirsagar, 2018, Harper Wave.
• Ayurvedic healing, a comprehensive guide. Dr. David Frawley, 2013, Lotus Press.
• Idiot’s Guides – Ayurveda. Sahara Rose Ketabi, 2017, DK Publishing.

Disclaimer

Onze artikelen hebben tot doel informatie te verschaffen over ayurvedische tradities en therapieën. Deze informatie is niet bedoeld als diagnose, behandeling, genezing of preventie van welke ziekte dan ook. Als u ernstige, acute of chronische gezondheidsproblemen heeft, neem dan contact op met uw huisarts.Indien u advies wenst van een ervaren ayurvedisch specialist bel of email dan naar Sri Sri Ayurveda. Neem vooraf contact op met uw huisarts indien u kruiden, supplementen of olie wenst te gebruiken tijdens zwangerschap of tijdens het geven van borstvoeding.